Ticaret Bakanı Ömer Bolat, CNN Türk’te Hande Fırat’ın sorularını yanıtladı. “Orta Vadeli Plan ile yol haritamızı belirledik” diyen Bolat, “Hedef dış ticaret açıklarının ve cari açığının azaltılması, istikrarlı ve orta düzeyli büyüme trendine girmekti. Şu an hedeflerimizin ilerisindeyiz.” dedi. Gazze’ye ihracat tartışmalarına da değinen Bakan Bolat, “Türkiye, İsrail’e jet yakıtı satmıyor. Sosyal medya üzerinden büyük bir yalan uydurdular.” dedi.
Bolat’ın açıklamalarından satır başları:
Bugün Merkez Bankamız Cari İşlem Dengesi Şubat ayı rakamlarını açıkladı. Yüzde 64’lük azalma ile 3.3 milyar dolarlık bir açığa gerilettik. 9 milyar dolardan gerilettik. Bu çok önemli bir iyileşme. Depren ve enerji fiyatındaki artışlar Türkiye’nin ithalat faturasını kabartmıştı.
97-98 milyar dolar enerji faturamız var. 2023 ilk 9 ayında otomobil ithalatında büyük artış vardı. Altın ithalatında da anormal bir artış vardı. Enerji fiyatlarının düşmesiyle 28 milyar dolarlık tasarruf etmiştik. Altın ve otomobildeki ithalat nedeniyle bu tasarrufu kaybetmiştik. OVP ile ekonomimizin yol haritası belirlendi. Birinci hedef enflasyonla mücadele, dış ticaret açıklarının ve cari açığının azaltılması İstikrarlı ve orta düzeyli büyüme trendine girmekti. Şu an hedeflerimizin ilerisindeyiz.
“Gerek emlakta gerek oto da ciddi manada fiyat düşüşleri oldu”
2023 yılının Mayıs sonunda bizim dış ticaret açığımız 122,2 milyar dolardı. Bugün açıklanan rakamlar bizim dış ticaret açığımız 92,9 milyar dolara geldi. Yaklaşık 9 ayda yaklaşık 30 milyar dolar dış ticaret açığımızı azalttık. Cari açık geçen yılın Mayıs ayında 60,1 milyar dolardı. Bu rakam bugün 28,3 milyar dolar azaltıldı.
Biz ithalatta önleyici tedbirlerle büyük ölçüde azalttık. Geçen 2023 yılını Temmuz ve Eylül ayında işlenmemiş altın ithalatını frenleme noktasında uygulama yaptık. Otomotiv noktasında ise fren uygulamasına gittik. 6 ay 6000 bin km sınırlamamızı ikişer kez uzattık. İnternetteki manipülatif operasyonları cezalandırdık. Emlakta da aynı düzenlemeyi yaptık. İlan sitelerini zapturapt altına alınca gerek emlakta gerek oto da ciddi manada fiyat düşüşleri oldu. Birinci el piyasasında da düşüşler oldu. Şu an alan memnun satan memnun.
“2023 yılında dünya ihracatı yüzde 5 küçüldü”
Ticaret dinamik bir alan. İhracat ve ithalat gelişmelerini takip ediyor arkadaşlarımız. Anormallik gördüğümüz pazarlarla ilgili hemen bir inceleme yapıyoruz. Sektör yetkililerini çağırıp dinliyoruz. Her kesimi dinliyoruz. Hedeflerimiz var. 2023 yılını 106 milyar dolar dış ticaret açığıyla kapattık. 2022 yılında bu rakam 110 milyar dolardı. Bu sene OVP hedefi 106 milyar dolar. Şu müjdeyi şimdiden verebilirim. Dış ticaret açığımız 100 milyar doların altında kalacak. Hatta 90 milyar dolar altında tutmaya çalışacağız. Cari işlemler açığında da OVP hedefi 2023 yılı için 42,5 milyar dolardı. 45.5’ta tutabildik. 2 ayda 45.5 milyar dolardan 31.8 milyar dolara düşürdük. Yaklaşık 13-14 milyar dolar cari açığını ve dış ticaret açığını düzelttik. OVP hedefi belli. Biz hükümetiz.
Daha iyisi için mücadele edeceğiz. Cari açığın azalması ne anlama geliyor? Cari açığı azaltmak için ihracatı artırmak ithalatı azaltmak gerekiyor. İhracat noktasında durum sıkıntılı. 2023 yılında dünya ihracatı yüzde 5 küçüldü. Türkiye olarak yüzde 1 oranda mal ihracatını artırdık. Yüzde 12 oranında ise hizmet ihracatını artırdık. Dünya Ticaret Örgütü bayram müjdesi yayınladı. Dünya ihracatı yüzde 5 küçüldüğü halde Türkiye’nin mal ihracatı yüzde 1 arttığı için Türkiye’nin payı 2022’de yüzde 1,02 iken 2023’te yüzde 1,08′ yükseldik. 2020’de bu rakam yüzde 0,96’ydı.
2023 yılında 362 milyar dolardı ithalatımız. 2022’de 364 milyardı. Yani biz ithalatımızdaki artışı durdurduk ve az da olsa azalttık. OVP’deki hedefimiz 350 milyar doların atlına çekmek. 90 milyar dolar dış ticaret açığımız var. Bunu nasıl kapatacağız. Cari açığımızı kapatacağız.
“Stokçulukta, emlak piyasasında ve otoda 19 binden fazla firmaya cezalar kesildi”
Türkiye 1973 ile 2003 yılları arasında iki ve 3 haneli enflasyon problemiyle boğuştu. AK Parti iktidara geldikten sonra 20042te tek haneye düşürdü. 2020 senesine kadar tek haneli rakamlarla TÜFE ve ÜFE bu denge gitti. 2020 Mart ayında veren pandemi krizi birçok sorun getirdi. Stokçuluk ve karaborsacılık hortladı. Arz talep dengesizlikleri döneminde bütün dünya gibi biz de yüksek enflasyonla karşı karşıya kaldık.
Aşının bulunmasının ardından aşırı talep ortaya çıktı. Pandemiden bunalanlar kendisini dışarı attı. Arz yetersizliği ve tamahkarlıkla birleşince yüksek fiyat artışları 2021 ve 2022’de devam etti. 2022’de ise asıl sebep Rusya ve Ukrayna savaşı. Enerji fiyatlarında artış oldu. Tahıl ve yağ fiyatlarında artış oldu. Stokçuluk gibi şeylerle mücadele için haksız Fiyat Düzenleme Kurulu getirildi.
Yoğun denetimler başladı. Bu süreçte fahiş fiyat uygulayanlara karşı uygulamalar hızlıca devreye alındı. Biz göreve geldikten sonra kucağımızda bulduğumuz bu sıkıntıyla ilgili mücadele verdik. Cezalar artırılmıştı. Biz de denetimleri artırdık. Tüketici Hakem Heyeti ile 700 binin üzerinde itilaflar çözüldü. Stokçulukta, emlak piyasasında ve otoda 2023’te 602 milyon liralık 19 binden fazla firmaya cezalar kesildi. Zararlı ürün gibi alanlarda 860 milyon lira cezalar kesildi.
“Fahiş fiyat artışıyla ilgili rekabet kanununda değişiklik yapılacak”
OVP’de fiyat istikrarını sağlama çabasını biz faaliyetlilerimizle destek veriyoruz. Cezaların artırılması için bir çalışma yaptık. Fahiş fiyat artışıyla ilgili olarak getirilen rekabet kanununda bu değişiklikleri yapacağız. Fahiş fiyat artışına karşı alt sınır uygulaması 10 bin liradan 52 bin 500 TL’ye çıkmıştı. Bizi teklifimiz 80 bin TL’ye çıkarmak. Üst sınırda da 100 bin TL yazıyordu. Bunu da 800 bin TL’ye çıkaracağız. Caydırıcı olacaktır. Önemli olan uygulamaları tavizsiz şekilde yapmak.
Denetmenlerimizin sayısını artırdık. Tarım Bakanlığının, Maliye Bakanlığı’nın denetçileri de var. Stokçuluk alt sınır 100 bin TL yazıyordu. Şuandaki uygulamamız 353 bin TL firma başına. Bunu da 800 bin TL’ye yükselteceğiz. Üst sınır ise 2 milyon TL yazıyor. Şu an 7 milyon 65 bin TL olarak uygulanıyor. Teklifimiz 11 milyon TL’ye çıkarmak. Geçici kapatma uygulaması da gelecek. 15 güne yakın geçici kapatma uygulaması da teklif arasında.
Tarım Bakanlığımız çok önemli bir program açıkladı. Et üreticilerini destek ve teşvik planı hem de arz yetmemesi durumunda gerekli tedbirleri aldı. Biz Ticaret Bakanlığı olarak kendilerine kolaylığı sağlıyoruz. İthalat yoluyla arz sıkıntısını giderecek ve burada da denge oluşacak. Kim fahiş fiyat uyguluyorsa onu boykot etmesi gerekir. Hem bize şikâyet edebilir hem de alışveriş yapmayarak o işletmeyi cezalandırır.
Gazze’ye ihracat tartışmaları
Devletimizin ilgili kurumları ve bakanlıklar toplandılar. İsrail’in ateşkese yaklaşmaması ve Gazze’ye yönelik yardımları izin vermemem tutumu karşısında ve Türkiye olarak bizim Gazze’ye gönderdiğimiz çalışmaları engellemesi üzerine yeni tedbirler alalım dedik. İsrail konusunda ciddi maliyetler oluşturan 54 ayrı ürün grubunda bin 19 kalem ürüne yönelik 9 Nisan’da ihracata izin verilmeme uygulamasını başlattık. Bu dünyada büyük ses getirdi.
Amacımız İsrail’i ateşkese zorlamak, Gazze’ye yardımların bir an önce açılması ve dünyaya mesaj vermek. Kıvılcım çakmak istedik. Nitekim başka yerlerde bu konuda konular konuşulmaya başlandı. Biz bu kararı alırken 7 Ekim’den itibaren İsrail’e ambargo kararı alan tek ülke Türkiye. Jet yakıtına gelelim. 54 ayrı ürün grubu tespit edildi. Uluslararası bir başlık. Bunu görünce seçim öncesinde İsrail konusunu araçsallaştıran oy istismarcılığı yapan partilerin ve hükümete zarar vermeye çalışanların elindeki önemli bir koz alındı.
Büyük bir yalan uydurdular. Ellerinde sosyal medya gibi bir lağım çukuru var. Türkiye jet yakıtı satmıyor. Türkiye, İsrail’e bir şey satmıyor. 7 Ekim’den sonra Türkiye’den İsrail’e ihracat yazan jet yakıtı kavramın toplamı 109 bin 700 dolar. Nedir bu? Antalya’ya gelen turistlerin kullandıkları dönüş için aldıkları uçak benzini.